Tarihsel Kana Yazımı 1

Tarihsel kana kullanımı, Meiji döneminden II. Dünya Savaşı’na kadar resmi belgelerde, okul eğitiminde vb. kullanılan kana[1] kullanımını ifade eder. Ayrıca eski kana yazımı da denir.

Kamakura’dan Muromachi ve Edo’ya kadar, Fujiwara no Teika[2] tarafından yazıldığı söylenen “Gekanshu”[3] şiir incelemesine dayanan “Teika Kanazukai[4]“[5] yaygın olarak kullanıldı.

Ancak Edo döneminin ortalarında Shingon[6] tarikatına mensup bir keşiş olan Keichū[7], Manyoshu’yu[8] araştırırken Teika’nın kana kullanımında bir çelişki fark etti.

1693 yılında Keichū, Teika’nın kana kullanımını düzelttiği ve (Keichū’ya göre) doğru kana kullanımını gösterdiği “Waji Shoransho”yu[9] yazdı.

Keichū tarafından önerilen yazım sistemine “Keichū Kanazukai” adı verildi ve daha sonra “Tarihi Kana Yazımı”nın temeli oldu.

Savaştan sonra 1946’da tarihi kana yazımı yerini “Modern Kana Yazımı”na bıraktı. Daha sonra 1986 yılında Bakanlar Kurulu tarafından modern kana kullanımının revize edilmiş bir versiyonu açıklandı ve günümüzde de bu kana yazımı kullanılmaktadır.

Şu anda tarihi kana, eski Japonca metinlerin incelenmesi dışında pek kullanılmamaktadır.

Bu yazımızda tarihsel kana yazımına ufak bir giriş yapılmıştır. Diğer yazılarımızda kullanımına yer verilecektir. Ayrıca bu yazımız Japon Dili ve Edebiyatı okuyan öğrencilere, eski Japon eserleri çeviren çevirmenlere ve ileri seviye Japonca bilen kişilere yöneliktir bu yüzden başlangıç seviyesinde olanlar için bu bilgiler anlaşılması zor gelebilir. Bir sonraki yazımızda görüşmek üzere….

Dipnot

[1] Kana, Japoncanın yazımında kullanılan hece yazılarıdır. Kana hiragana ve katakana olmak üzere ikiye ayrılır.

[2] Fujiwara no Teika veya Fujiwara no Sadaie, geç Heian ve erken Kamakura Dönemi’nde yaşamış bir Japon şair, hattat ve bilgedir. Japon edebiyatındaki etkisi muazzamdır ve Japon şairlerinin en büyüğü ve belki de waka formunun en büyük ustası olarak sayılmaktadır.

[3] “ Gekanshu” Teika Fujiwara’nın yazdığı waka şiirlerinin nasıl yazılacağını ve el yazmaları hazırlamanın kurallarını anlatan bir kitaptır.

[4] Kanazukai, Japoncanın kana dilinde yazım kurallarıdır Tüm fonografik sistemler (kana bunun bir örneğidir) yazımlarındaki telaffuzu doğru bir şekilde hesaba katmaya çalışır. Ancak telaffuz ve aksan zamanla değişir ve fonemik ayrımlar sıklıkla kaybolur. Japoncanın yazılı ve sözlü versiyonları arasındaki eşitsizliği gidermek için çeşitli kanazukai sistemleri kullanıldı.

[5] Kamakura Dönemi’nde Fujiwara Teika, geç Heian dönemine ait literatüre dayanarak sesteş kana kullanımı olan Teika Kanazukai kurdu. Edo döneminin ortalarına kadar waka şiirleri yazmak için kullanıldı.

[6] Şingon Budizmi (gerçek söz) Japonya’da önemli Budist okullardan biridir; “Japon ezoterik Budizmi” olarak da adlandırılır. Günümüzde Tibet Budizmi ile birlikte Vajrayana Budizmi’nin önemli kollarından birini oluşturur.

[7] Keichū ( 1640 – 3 Nisan 1701), Edo Dönemi’nin ortalarında bir Budist rahip ve Kokugaku bilginiydi.

[8] Man’yōshū, Nara Dönemi’nde MS 759’dan bir süre sonra derlenen Japon şiirlerinin en eski koleksiyonudur. Antolojisi, Japonya’nın şiirsel derlemelerinin en saygınlarından biridir.

[9] Waji Shoransho Edo’nun orta dönemine ait Keichu’nun yazdığı beş ciltlik bir dil kitabıdır. 1693’te yayınlanmıştır. Japonca karakterlerin (kana) gösterimindeki düzensizlikleri düzeltmek için yazılmış bir kana kullanım teorisidir. Bu kitaba dayanan kana kullanımı, Meiji döneminde revize edilerek ders kitaplarında benimsenmiş ve tarihsel kana kullanımı olarak adlandırılan norm haline gelmiştir.