Soru: Japonca’da Geçişli ve Geçişsiz Fiiller Nedir?

Japonca’da geçişli ve geçişsiz fiiller nedir? Nasıl kullanılır?

Öncelikle bu konuyu anlayabilmek için geçişli ve geçişsiz fiiller nedir onu öğrenmemiz gerekir.

---

ALINTI

Cümle içerisinde bir ya da birden fazla nesne alabilen eylemlere, geçiş fiil denir. Geçişli fiili bulmak için yükleme, ne, neyi, kimi, kimleri sorusu sorulur. Örneğin: ”Resmi boyayalım.” Bu cümlede ”boyamak” eylemi geçişlidir çünkü ”neyi” sorusuna cevap verir. Geçişsiz fiiller ise nesne almaz. Örnekler: Ağlamak, uyumak, gülmek, yorumlamak, bakmak. Bir diğer yöntem ise şudur: Fiilin başına “onu” zamirini getirebiliyorsak fiil geçişlidir, getiremiyorsak fiil geçişsizdir.

Seni duyuyorum. ( “kimi duyuyorum?” ya da “onu duyuyorum”) (geçişli)

Geçişli fiiller birden fazla nesne alabilir. Örnekler:

Paltonu ve atkını şuraya asabilirsin.
Neleri asabilirsin? Paltonu ve atkını

Dün geceden beri ağlıyor.

Yukarıdaki cümlenin fiili ağlamaktır. Ağlamak, neyi ve kimi sorularına cevap vermediği için geçişsiz fiildir.

Gelir gelmez yorgunluk yüzünden hemen uyudun.
Geçişsiz, nesne bulunmuyor.

Bugün hep beraber sinemaya gittiler.
Geçişsiz, nesne bulunmuyor.

Not: Bir fiilin geçişli olabilmesi için cümlede mutlaka nesne olması şart değildir. Cümlede nesne olmasa bile cümle geçişli olabilir. Önemli olan “neyi, kimi” sorularını sorup soramadığımızdır.

Gördüm; ama söyleyemedim.

KAYNAKÇA

https://www.hurriyet.com.tr

https://www.xn--edebiyatgretmeni-twb.net

Bu konuyu Türkçe ‘de iyice oturttuktan sonra Japoncasını öğrenmeniz çok daha sağlıklı olacaktır. Yazılanlar karışık geldiyse aşağıdaki videoya bakabilirsiniz.

---

Japonca’da geçişli fiillere konusuna geçecek olursak Japoncada geçişli fiillere 他動詞 (たどうし/ Tadoushi), geçişsiz fiillere ise 自動詞 (じどうし/Jidoushi) denmektir. Aslında kullanılan kanjiden de hangisinin geçişli hangisinin geçişsiz fiil olduğu anlaşılabilir. 他 (ta) “başkası, diğer” demektir. Başka bir şey (nesne) gerektiren fiiller anlamına gelir. “自 (ji) kendi” demektir ve kendi başına anlamı olan fiiller demektir. Türkçedeki gibi geçişsiz fiiller nesne gerektirmeyen fiillerdir ve kendi başlarına da kullanılabilir, geçişli fiiller ise nesne gerektiren fiillerdir ve tek başlarına kullanılamazlar. Nesneye (isim, zamir vb.) ihtiyaç duyarlar. Örneğin;

ドアを開け。
Kapıyı açar.
Geçişli Fiil (Kim açar? O. Neyi açar? Kapıyı.)
(他動詞 /たどうし/Tadoushi)

ドアが開く。
Kapı açılır.
Geçişsiz Fiil (Kim açar?  Neyi açılır? Cevap yok.)
(自動詞 /じどうし/Jidoushi)

Ayrıca geçişsiz fiiller 自動詞 (jidoushi), bir şeyin hareketini belirten fiillerdir. Odak noktası hareketin kendisidir ve hareketi kimin yaptığı önemli değildir. Geçişli fiiller (tadoushi) ise, bir şeyi değiştirmeye yönelik kişisel eylemi belirten fiillerdir. Odak noktası, eylemi kimin yaptığıdır.

窓の外を見ると、虹が見えた。
Mado no soto o miru to, niji ga mieta.
Pencereden dışarı baktığımda gökkuşağı göründü.

見る(miru) geçişli fiil, 見える (mieru) geçişsiz fiildir. Hareketi gerçekleştiren benim. İstersem camı açıp dışarı bakarım, istemezsem de bakmam. Hareketi yapıp yapmamak bana bağlı ama görünen gökkuşağına bir etkim olamaz.

Diğer bir özelliği ise geçişli fiiller nesne aldığından fiilden önce nesne parçacığı 「～を」kullanılır. (Kişi+ は/が +Nesne+ を +Fiil) Geçişsiz fiiler ise nesne almadığından çoğunlukla özne「～が」parçacığı ile birlikte kullanılır. (İsim+ が/は+  Fiil)

ドアが閉まりました。
Doa ga shimarimashita.
Kapı kapalıydı.
(自動詞 /じどうし/Jidoushi)

彼女はドアを閉めました。
Kanojo wa doa o shimemashita.
Kapıyı kapattı.
(他動詞 /たどうし/Tadoushi)

Bazen geçişsiz fiil olsa bile 「～を」 parçacığı gelebilir. Buradaki 「～を」 parçacığı hareketin yerini belirtme görevindedir.

橋を渡る。
Hashi o wataru
Köprü geçilir.

Geçişsiz ya da geçişli fiiller arasında nasıl ayrım yapılır?

Eğer fiil tek başına kullanılıyorsa veya fiilden sonra fiili açıklamak için bir edat konuluyorsa geçişsiz bir fiil (自動詞 /じどうし/jidoushi), fiilin hemen öncesinde bir nesne (isim, zamir vb.) geliyorsa geçişli fiildir.(他動詞 /たどうし/tadoushi)

彼は花瓶を落とした。
Kare wa kabin o otoshita.
Vazoyu düşürdü.
Geçişli Fiil (Kim düşürdü? O. Neyi? Vazoyu. Onu düşürdü olur)
(他動詞 /たどうし/Tadoushi)

傷ついた鳥が地面に落ちた。
Kizutsuita tori ga jimen ni ochita.
Yaralı bir kuş yere düştü.
Geçişsiz Fiil (Kim düştü?  Neyi düştü? Cevap yok. Onu düştü olmaz.)
(自動詞 /じどうし/jidoushi)

Geçişli fiil ile geçişsiz fiilleri ayırt etmek için bir formül var mıdır?

Aslında var. Ancak bence sürekli kullanacağınız fiillerin geçişli ve geçişsiz hallerini ezberlemek çok daha kolay gelebilir. Çünkü bu kurallar her zaman için geçerli değil ve çok fazla istisnai fiil var. Yine de öğrenmek isteyenler için işte kurallar;

1.”-aru” sesleriyle biten fiiller neredeyse her zaman geçişsizdir. Fiile “-aru” yerine “-eru” getirirseniz geçişli fiil haline gelir. “ある(aru) “olmak” fiili de geçişsiz bir fiildir.”

2.“-su” veya “-seru” ile biten fiiller neredeyse her zaman geçişlidir. “-su” yerine “-ru” getirilerek geçişsiz fiil haline gelirler. “する(suru) yapmak fiili geçişli bir fiildir.する(suru) ile kurulan tüm fiiller de geçişli fiil olur.”

3.Fiiller “-reru” ile bitiyorsa geçişsiz fiillerdir. “-reru” yerine “su” ya da “ru” getirilerek geçişli fiil haline gelirler.

4.Fiiller “-areru” ile bitiyorsa geçişsiz fiillerdir.“-areru” yerine “-u” getirilerek geçişli fiil haline gelirler.

5.Fiiller “-osu” ile bitiyorsa geçişli fiillerdir. “-osu” yerine “-iru” getirilerek geçişsiz fiiller haline gelirler.

6.Fiiller “-asu” ile bitiyorsa geçişli fiillerdir. “-asu” yerine “-eru” ya da “-u” getirilerek geçişsiz fiiller haline gelirler.

7. Bu kuralların hiçbirine girmeyen başka fiiller de vardır.

Bunları gördüğünüze göre kullandığınız fiilleri ezberleyin derken ne demek istediğimi anlamışsınızdır. Bu yapıyı İngilizcedeki düzensiz fiiller gibi görebilirsiniz. Nasıl sürekli kullana kullana artık “sleep” kelimesinin karşılığının “slept” olduğunu biliyoruz aynı şekilde bu fiilleri de kullana kullana nasıl kullanacağı oturacaksınızdır.

Geçişli ve geçişsiz fiiller için ezberleyebileceğimiz bir tablo verebilir misiniz?

Tabi ki verebilirim.:)

Daha fazla fiil için hazırladığım Geçişli ve Geçişsiz Fiiller PDF dosyasını indirebilirsiniz.

Peki geçişli ve geçişsiz fiillerin nasıl kullanıldığıyla ilgili örnek cümle verebilir misiniz?

Geçişli Fillere Örnek

遊学先はもう決めた？
Yuugaku saki wa mou kimeta?
Yurtdışında eğitim almak için nereye gideceğine karar verdin mi?

霜はまだ溶け始めていない。
Shimo wa mada toke hajimete inai.
Buz henüz erimeye başlamadı.

人のいない部屋の照明をこまめに消す。
Hito no inai heya no shoumei o komame ni kesu.
Odaların ışıklarını kimse yokken kapatmaya dikkat et.

その上君を無事帰すため皆働いた。
Sono ue kimi o buji kaesu tame mina hataraita.
Üstelik herkes seni sağ salim evine ulaştırmak için çok çalıştı.

彼女は本を書くための資料を集めています。
Kanojo wa hon o kaku tame no shiryou o atsumete imasu.
Kitap yazmak için malzeme topluyor.

Geçişsiz Fiillere Örnek

赤ちゃんの名前決まりましたか。
Akachan no namae kimarimashita ka.
Bebeğin ismine karar verildi mi?

戦争が突然始まった。
Sensou ga totsuzen hajimatta.
Savaş aniden başladı.

雪は消えた。
Yuki wa kieta.
Kar kayboldu.

生徒達はみんな家に帰りました。
Seitotachi wa minna uchi ni kaerimashita.
Bütün öğrenciler evlerine geri döndü.

来年もまた集まりましょう。
Rainen mo mata atsumarimashou.
Gelecek yıl tekrar bir araya gelelim.

Bunu eğlenerek öğrenmenin bir yolu var mı?

Herkesin eğlence anlayışı farklı olabilir ama sizin için renkli kelime kartı oluşturdum. Oyunu PDF olarak yükledim aşağıdaki linke tıklayarak indirebilirsiniz. İlk sayfadaki fiiller geçişli fiil, ikinci sayfadaki fiiller ise geçişsiz fiiller. İsterseniz kelimeleri kesip bir tarafını kapatarak kelimeyi bulmaya çalışabilir ya da resimlerle fiilleri eşleştirmeye çalışabilirsiniz. Başka oyunlar üretmekte sizin hayal gücünüze kalmış.(Belki yapılışıyla ilgili bir video gelebilir.)

Geçişli ve Geçişsiz Fiiller Oyun

 Evet konumuz buraya kadardı. Elimden geldiğince anlaşılır yazmaya çalıştım. Tahminimden daha uzun bir yazı oldu. Umarım aklınız daha fazla karışmamıştır. Bu yazıyı hazırlamak neredeyse 4-5 günümü aldı bu yüzden okuduktan sonra bir kaç dakikanızı ayırarak yorum bırakırsanız çok sevinirim. Merak ettiğiniz başka konular olursa yorumlar kısmına yazabilirsiniz.

Son olarak eklemeyi unutmuşum fiilin geçişli veya geçişsiz olduğunu bulmak için jisho da aratabilirsiniz. Fiilin üstünde geçişli mi yoksa geçişsiz mi olduğu yazıyor. Ayrıca fiilin yan tarafındaki yerde verilen okunuşlara tıklayarak geçişliyse geçişsiz, geçişsizse geçişli halini bulabilirsiniz.

Kaynakça

www.wasabi-jpn.com

www7a.biglobe.ne.jp

jlptsensei.com