Haiku Nedir?

Haiku sadece Japonya’da değil dünyada da oldukça ünlü dünyanın en kısa şiir türüdür. En önemli Haiku şairleri arasında Matsuo Bashō , Yosa Buson, Kobayashi Issa ve Masaoka Shiki gösterilebilir. Haikunun üç özelliği bulunur. Buna haiku yazmak için gerekli üç kural da diyebiliriz.

1.) 拍 (HAKU)

拍 (Haku) ses birimi demektir. Hece ölçüsü olarak da düşünebilirsiniz. Japonca’da temel olarak her bir hiragana harfi, bir ses kabul edilir. Örneğin; 私 (わたし) watashi 3 ses içermektedir. Kanji olarak bir harf şeklinde yazılsa bile hiragana yazımı 3 harf içerdiğinden 3 sese denk gelmektedir. ん(N)　ve っ(küçük Tsu) tek ses kabul edilir ancak きょ(kyo) gibi youon dediğimiz  ゃ(ya), ゅ (yu) veya ょ(yo) harflerinin küçük yazılmasıyla elde edilen kombinasyonlar 1 ses kabul edilir. Örneğin, きょう(Kyou) 2 ses içerir. Haiku 5- 7- 5 ses ölçüsüyle yazılır. Haiku incelemesini Matsuo Bashou’nun ünlü haikusu ile yapacağız. Örneğimize bakalım;

古池や \ (ふろいけや) \ Furoike ya \ 5

蛙とびこむ \ (かわずとびこむ) \ Kawazu tobikomu \ 7

水の音　(みずのおと) Mizu no oto \ 5

2.) 季語 (KİGO)

Mevsimleri temsil eden kelimelere 季語 (Kigo) denir. Örneğin sakura baharı temsil eder. Eğer şiirde sakura kelimesi geçiyorsa bu baharı temsil eden 季語 (Kigo) kelimesidir. Ya da karın kışı temsil etmesi gibi. Az önce örnek verdiğimiz şiirimize bakalım.

古池や \ (ふろいけや)\ Furoike ya\ Eski gölete

蛙とびこむ \ (かわずとびこむ) \  Kawazu tobikomu \ Kurbağa Atladı

水の音 \ (みずのおと) \ Mizu no oto \ Su sesi (Şıp)

Buradaki kurbağa kelimesi bizim 季語 (Kigo) kelimemizdir. Kurbağalar kış uykusundan uyanıp neşeyle etrafa zıpladığı baharı temsil eder.

Mevsimsel kelime arayabileceğiniz site için Buraya Tıklayınız.

3.) 切れ字(KİREJİ)

Haikuda şaşırma, etkilenme gibi güçlü duygular ifade etmek istendiğinde 切れ字(Kireji) kullanılır. 切れ字(Kireji) kullanılmayan haikular da vardır. 切れ字(Kireji) genellikle konuşmalarda kullanılmaz. 切れ字(Kireji) kelimeleri 「や」(YA),「よ」(YO),「かな」(KANA) gibi tek başına anlamı olmayan kelimelerdir.

「や」(YA), hayranlık, merak, şaşkınlık yada nida ifade eder. Genellikle haikunun ilk 5 seslik dizesinde kullanılır.

よ」(YO), hayranlık, merak, şaşkınlık  ifade eder. Genellikle haikunun ilk 5 seslik dizesinde kullanılır.

「かな」(KANA),  duygusal olarak derinden etkilenme, heyecan, şaşırma ifade eder. Genellikle haikunun son 5 seslik dizesinde kullanılır. Örneğimize bakalım,

古池や \ (ふろいけや) \ Furoike ya \ Eski gölete

蛙とびこむ \ (かわずとびこむ) \ Kawazu tobikomu \ Kurbağa Atladı

水の音 \ (みずのおと) \ Mizu no oto \ Su sesi (Şıp)

Buradaki 切れ字(Kireji) kelimemiz「や」(YA)’dır. Şair, eski gölet o kadar sessiz ki kurbağaların suya atlama sesini bile duyabiliyoruz diyerek aslında bir hayranlık belirtmiştir.

Daha fazla haikuyu İngilizce çevirisi ile birlikte okuma isterseniz Buraya Tıklayabilirsiniz.

Haiku nedir dersimizin sonuna geldik. Aşağıya kendi yazdığım haikuyu ekliyorum siz de haiku çalışmalarınızı yorumlara bırakabilirsiniz.

 

Kaynak olarak Minato Haiku dersleri kullanılmıştır.